Tatrzański Park Narodowy

Tatry to jedyny w Polsce obszar o charakterze wysokogórskim. Był on zatem zawsze trudniej dostępny, a trudne warunki życia powodowały, że przez wiele wieków teren ten nie był zagospodarowany przez człowieka. Dawało to możliwość swobodnego działania sił przyrody i uchroniło Tatry przed większymi przekształceniami. W zasadzie bez wpływu na stan przyrody pozostała działalność człowieka w średniowieczu. Wędrowne pasterstwo wołoskie (od XIII wieku) czy też ekspedycje poszukiwaczy skarbów nie odcisnęły na przyrodzie Tatr trwałego piętna. Dopiero działalność przemysłowa (górnictwo i hutnictwo) dokonała istotnych zmian w przyrodzie i to zwłaszcza w XVIII i XIX wieku.

Tatry 2010

Niedzwiadek 😀

Górski potok

Wybitne nie tylko w skali kraju i ciągle jeszcze dobrze zachowane walory przyrodnicze Tatr zostały „odkryte” na przełomie wieków XVIII i XIX przez uczonych, którzy dotarli w Tatry. Ich prace wydobyły na światło dzienne bogactwo przyrody i jej specyficzny, niepowtarzalny charakter. Bardzo szybko też okazało się, że walory te są coraz bardziej zagrożone i że istnieje potrzeba ich ochrony. Stąd w latach 80. XIX wieku pojawiły się pierwsze koncepcje objęcia Tatr ochroną w formie parku narodowego na wzór pierwszego w świecie amerykańskiego parku narodowego w Yellowstone. Z różnych jednak powodów (własnościowych, finansowych) idea parku narodowego nie mogła być przez dziesięciolecia zrealizowana. Ostatecznie Tatrzański Park Narodowy został utworzony na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 października 1954 roku i rozpoczął działalność z dniem 1 stycznia 1955 roku.

Powierzchnia parku wynosi 21197 ha i pod tym względem zaliczany jest do jednych z większych parków narodowych w Polsce.
Około 70 proc. powierzchni parku zajmują lasy i zarośla kosodrzewiny, a pozostałe 30 proc. to murawy wysokogórskie, skały i wody. Ochroną ścisłą objęte jest prawie 11,5 tys. ha powierzchni, w tym całe piętro hal i turni, piętro kosodrzewiny oraz częściowo również lasy regla górnego i dolnego. Ochrona ścisła polega na ochronie procesów zachodzących w środowisku naturalnym.

Jedynym i podstawowym celem działania Tatrzańskiego Parku Narodowego jest ochrona przyrody Tatr. Ponadto park spełnia różnorodne funkcje społeczne, które jednak są podporządkowane temu celowi i podlegają odpowiednim ograniczeniom określonym w aktach prawnych obowiązujących na terenie TPN.

Do najważniejszych funkcji społecznych należą: badania naukowe, turystyka, sport, rekreacja, ochrona dziedzictwa kulturowego, a także funkcje niematerialne: inspiracje twórcze, edukacja przyrodnicza czy odnowa duchowa społeczeństwa. Dyrekcja parku realizuje te funkcje z pełnym respektowaniem zasady nadrzędności ochrony przyrody, poprzez wyspecjalizowane komórki organizacyjne.

Kilka godnych obejrzenia filmów:

 

Geologia i geomorfologia

Park obejmuje najmlodsze, najwyzsze i jedyne w Polsce góry typu alpejskiego, ktre charakteryzuja sie urozmaicona rzezba terenu z deniwelacjami do 1700 m. Obecny wyglad Tatry zawdzieczaja gl wnie zlodowaceniu w plejstocenie. W okresie ostatnich 500 – 10 tys. lat powstawaly tam i znikaly lodowce. Najwyzszym szczytem polskiej czesci Tatr i parku sa Rysy (2499 m npm). W Tatrach wystepuja dwie odrebne czesci. TPN Tatry Wysokie zbudowane sa ze skal krystalicznych. Krajobraz ich cechuja charakterystyczne formy polodowcowe ostre szczyty i granie oraz liczne kotly zajete w wiekszosci przez jeziora. Tatry Zachodnie buduja skaly krystaliczne i osadowe. Krajobraz ich sklada sie m.in. z licznych malowniczych dolin z ostancowymi formami skalnymi. Na terenie parku w Tatrach znajduje sie ok. 650 jaskin, z ktrych najdluzszym i najglebszym jest system jaskin Wielka ?niezna – Wielka Litworowa (dlugosc korytarzy 18000 m, glebokosc 814 m). Dla ruchu turystycznego udostepnionych jest 6 jaskin.

Roslinosc

Roslinnosc charakteryzuje sie typowym ukladem pietrowym. W reglu dolnym (do 1250 m npm) dominuja lasy jodlowo-bukowe. W reglu g rnym (do 1550 m npm) rosna bory swierkowe, ktre przechodza w strefe kos wki i traworosli (do 1800 m npm) powyzej ktrej jest pietro alpejskie i turni. Liczba gatunk w roslin naczyniowych w parku szacowana jest na ponad 1000 gatunkw, wsr d ktrych 85 podlega ochronie gatunkowej. W parku rosnie takze ok. 600 gat. mszak w, 550 gat. porostw oraz wystepuje 900 gat. glon w. Wiele roslin rosnacych w parku to endemity tatrzanskie, karpackie lub gatunki rzadkie. Najbardziej cennymi z nich sa m.in: limba, skalnica tatrzanska, ostrzka tatrzanska, debik osmioplatkowy, skalnica gronkowa, goryczki i krokusy oraz szarotka alpejska, kt ra jest jednym z symboli Tatr. Tatrzanski PN.Do bardziej znanych naleza rwniez sit skucina i boimka dwurzedowa tworzace endemiczny zesp l wysokogrskich muraw przebarwiajacych sie jesienia na czerwono i nadajacych charakterystyczny kolor wiekszym obszarom g rskim np. „Czerwonym Wierchom”

 

Fauna

Bogata fauna parku charakteryzuje sie wieloma endemitami oraz gatunkami rzadkimi i objetymi ochrona gatunkowa. Do osobliwosci faunistycznych parku naleza chronione juz od polowy XIX wieku kozica i swistak, oraz niedzwiedz brunatny i kilkanascie gatunkw ptak w, w tym: orzel przedni, sokoly, pomurnik i plochacz halny. W wyzszych partiach lasw gniezdza sie gluszec, cietrzew i jarzabek. W lasach liczne sa takze jelenie, sarny i drobne gryzonie. Kultura materialna Kultura materialna Tatr jest r wnie waznym jak przyroda elementem Tatrzanskiego Parku Narodowego. Charakteryzuje sie ona swoista odrebnoscia i jest szeroko kultywowana. Do najcenniejszych skladnikw kultury g rali tatrzanskich naleza: gwara, stroje i zwyczaje. O przeszlosci zas swiadcza wspaniale gawedy, liczne szalasy, kapliczki i koscilki. Na przelomie XIX i XX wieku wyksztalcil sie na tym terenie odrebny tatrzanski styl architektoniczny. Zagrozenia i turystyka Tatry w przeszlosci byly silnie eksploatowane. Latem na polanach i halach wypasane byly liczne stada owiec, k z i krw. Tatry Nadmierne wypasy spowodowaly obnizenie g rnej granicy lasu oraz zapoczatkowaly procesy erozyjne. W okresie XVII-XIX wieku dzialaly liczne kopalnie i huty, ktre potrzebowaly ogromnych ilosci drewna. Na przelomie XIX i XX wieku rozwinela sie turystyka, a bledna gospodarka lesna doprowadzila do powstania sztucznych monokultur swierkowych na siedliskach las w bukowych i jodlowych. Zagrozeniem dla przyrody parku sa tez klusownictwo, inwestycje sportowe i turystyczne oraz rozwijajace sie gospodarczo Zakopane. Tatrzanski Park Narodowy obejmujac zaledwie 0.07% pow. Polski jest odwiedzany przez ok. 3 mln turystw rocznie, co stanowi ok. 8% mieszkanc w kraju. Bogata infrastruktura parku (liczne szlaki turystyczne, schroniska itp.) z trudem wytrzymuje ogromna rzesze turystw. Z uwagi na wysokie walory przyrodnicze oraz duze zainteresowanie odwiedzajacych wprowadzono oplaty za wstep na teren parku.

 

 

Wody

Na terenie parku wystepuja liczne potoki oraz ok. 30 jezior zwanych „stawami”. Sa one waznym walorem krajobrazowym Tatr Wysokich. Najwiekszymi tatrzanskimi stawami sa Morskie Oko (34.5 ha oraz 50.8 m glebokosci ) i Wielki Staw Polski (34.1 ha oraz 79.8 m gleb.). Jeziora tatrzanskie odznaczaja sie bardzo ubogim zyciem biologicznym oraz niezwykla przezroczystoscia wody. TPN Dlugosc najwiekszych potok w przekracza 20 km. Wystepujace wodospady i wywierzyska, ktre jak np. Wodogrzmoty Mickiewicza sa jedna z atrakcji parku. Najwiekszym wodospadem jest Wielka Siklawa (70 m).